توبه (نوسازى خویشتن): در روش نظارت بر خود، هر گاه انسان به خود نظر مى افکند، معمولًا صحیفه اعمال خود را آلوده و مشوب به رذایل اخلاقى مى بیند. در این حال اگر راهى و روزنه اى براى پالایش و جداشدن از بدى ها نباشد، انسان در سراشیبى سیه روزى و شقاوت کامل قرار مى گیرد و به سمت نومیدى و غرقه شدن در مرداب رذایل فرو مى رود.
افزون بر این، از جنبه روحى و روانى گناه و خطا در انسان حالتى پدید مى آورد که اگر زایل نشود، آمادگى بیشترى براى ارتکاب خلاف در فرصت هاى آینده خواهد داشت. از این رو توجه به ریشه هاى ناخودآگاه اعمال از جهت بعد انگیزشى و انتخاب هاى بعدى ضرورت دارد. چنانکه پیامبراکرم صلى الله علیه و آله مى فرماید:
هنگامى که از فردْ گناهى سر مى زند، در قلب او نقطه سیاهى ایجاد مى شود؛ پس اگر توبه کرد محو مى گردد و اگر ادامه داد، سیاهى تمام قلب او را فرا مى گیرد و راه رستگارى مسدود مى گردد.[1]
نکته دیگر این است که «گناه» یک مفهوم چند وجهى است: احساس نافرمانى و بى وفایى، صدمه زدن به خویشتن و خراشیدن روح، و مستحق مجازات بودن. اگر این احساس گناه بر روح انسان غالب شود و تداوم یابد، زمینه ساز افسردگى روانى خواهد بود و انسان را از هرگونه بازسازى معنوى خویش و حرکت به سوى کسب فضایل اخلاقى باز مى دارد.
بنابراین توبه به معناى بازگشت دوباره براى نوسازى خویشتن است و شخصیتى نو، مصمم، متحول و امیدوار به رحمت خدا با صحیفه اى صاف و روشن براى تجدید اعمال بنا مى کند و این توبه در حقیقت همان لطف و رحمت خداوند است. به فرموده امام صادق علیه السلام: «توبه ریسمان الهى و عنایت ربوبى است. پس بندگان بر مداومت توبه بکوشند و هر گروهى را توبه خاص است »[2]
توبه در حقیقت پیش شرط و مقدمه نظارت بر خود است. امام على علیه السلام مى فرمایند: «به جهاد با نفس خود اقدام کن و توبه را مقدم دار تا به مقام طاعت پروردگارت نایل شوى.»
ادامه مطلب
درباره این سایت